Media greke Protothema, ka publikuar një shkrim ku rrëfehet historia e një gruaje shqiptare, e cila prej shumë vitesh ka emigruar në Greqi, bashkë me bashkëshortin e saj dhe është vendosur në një fshat në malin Gramoz dhe punon në një stallë të gjësë së gjallë.
I ftohti ka filluar të bëhet agresiv. Është fillimi i dhjetorit dhe mali Gramoz duket gati për të përballuar reshjet e para të dëborës. Aroma e kafesë së nxehtë ndjehet dhe një buzëqeshje e madhe zbut dridhjen e shkaktuar nga i ftohti.
Violeta, e vetmja grua që jeton, 9 nga 12 muajt e vitit në fshatin Gramoz të Greqisë, na mirëpret.
Fshati historik, merr jete në pranverë dhe verë me një grusht blegtorësh, por edhe vizitorësh që duan të shohin kreshtat e malit historik dhe liqenet e tij alpine.
Për Violetën, pamja e malit është ajo që e kompenson dhe dashuria e të shoqit është ajo që e mban të lumtur, e bën të aftë të përballojë të gjitha kushtet e vështira të malit “të egër”, edhe kur doli ballë për ballë me arinjtë.
Tridhjetë vjet në Gramozin me borë
“Kam ardhur në Gramoz rreth 30 vjet më parë. Në atë kohë ne ende jetonim në kasolle, pranë stallave. Nuk ka qenë e lehtë, por kur je me atë që do, gjithçka është më e bukur”, thotë ajo dhe kthen pas kohën në vitin 1992, kur takoi të shoqin në Korçë.
“Ai kishte ardhur në Korçë për një vizitë dhe e pashë, ishte dashuri me shikim të parë”, tregon Violeta duke folur për Agjencinë Athinase/Maqedonase të Lajmeve.
Në moshën 23-vjeçare,, Violeta Pinca vendosi të linte gjithçka pas në Shqipëri dhe të ndiqte Gjergjin, duke zgjedhur të jetonte pjesën më të madhe të vitit si blegtore në fshatin malor Gramoz, në një lartësi prej 1380 metrash. Një fshat, të cilin dimri e takon shumë herët, me borën që shumë her kalon edhe dy metra.
“Dëbora nuk më trembi kurrë, më kujtohet shtatë vjet më parë, ra aq shumë borë, sa që për të transportuar kafshët (250 lopë), na u desh të ecnim shumë në dëborë. George ishte i lezetshëm. Kishim një punonjës të ri që ishte shumë i frikësuar. Ai thoshte: “tani këtu do të qëndrojmë”. Unë u përgjigja se kjo nuk është e mundur. “Dhe si do të largohemi?” më thotë. Gjergji mori xhipin dhe hapi rrugën. E ndoqa disa kilometra në këmbë, duke ecur nëpër borë, që të më ndiqnin kafshët, engjëjt e mi të vegjël. Kështu e bëjmë ne. Ju hapni rrugën atyre dhe ata ndjekin. Të vijnë me erë dhe të ndjekin”, thotë Violeta.
Takimi me arinjtë
Nuk e pengon bora, por as kafshët e egra të malit, madje edhe arinjtë që i ka hasur shumë herë. “Nëse sheh një ari, nuk flet. Ju qëndroni të ftohtë. E sheh dhe ikën, e gjalla merr rrugën e saj. Vetëm nëse ka të vegjël mund të bëhet e rrezikshme, nëse ka frikë se ata janë në rrezik. Shumë herë kemi parë arinj. Herën e fundit që ishim në makinë dhe nuk u trembëm, ndaluam. Ai ju shikon dhe largohet. Nuk bën asgjë” thotë Violeta me gjakftohtësi të plotë, nuk ka frikë as nga arinjtë, as nga ujqërit, as nga kafshët e tjera të egra të malit, as nga vetmia .
“Nuk më mungon të mos kem shoqëri femrash. Në verë vjen një grua për të më ndihmuar në bujtinë dhe ndonjëherë këtu vjen edhe pronari i vendbanimit, i cili është edhe blegtor”, thotë ajo dhe shton: “Unë pi kafe dhe flas me burrin. Edhe në verë kemi njerëz, kështu që koha kalon shpejt”.
Në Greqi për një jetë më të mirë
Violeta erdhi në Greqi në vitin 1994. Vitet e para nuk ishin të lehta. Krahas kushteve të vështira të punës dhe motit në mal, asaj iu desh të përballej edhe me dyshimin e të tjerëve që e konsideronin, siç thotë ajo, “oportuniste”.
“Kur takova Gjergjin dhe vendosa ta ndiqja, e diskutova me familjen time dhe u shpjegova se si ndihesha. E ndoqa për një jetë më të mirë, jo më mirë financiarisht siç mendonin disa, por një jetë me njeriun që doja. Jemi këtu që nga viti 1995. Gjergji ishte blegtor. Nuk dija shumë për kafshët, por mësova. Nëse ju pëlqen, mësoni gjithçka dhe vendosni. Ne kishim edhe dele atëherë. Çdo ditë zgjohesha në orën 5.00 të mëngjesit, për t’i ushqyer, për t’u dhënë qumësht qingjave etj. Kisha edhe pula. Gjithçka është në rregull”, shprehet ajo dhe kujton kur u desh t’i transportonin kafshët për shumë kilometra në këmbë, para se të fillonin t’i transportonin tërësisht me kamionë.
“Nga Parga, ku shkojmë tre-katër muaj në dimër, tani i transportojmë të gjitha kafshët në Gramoz me kamionë, por një herë, 10-15 vjet më parë, kemi bërë një distancë me kamionë dhe një distancë në këmbë. Qëndruam edhe në një fshat afër Eptahorit, dy-tri ditë, që kafshët të pushonin dhe pastaj filluam sërish”, do të kujtojë Violeta, tashmë 56-vjeçare.
Sot, jeta e saj duket se është shumë më e lehtë. Ajo e ndihmon burrin e saj 69-vjeçar për gjithçka që i nevojitet me lopët, por më shumë merret me konakun që kanë ndërtuar, siç thotë ajo gur më gur, me duart e tyre. “Na u deshën rreth njëzet vjet për të bërë bujtinë. Në fillim kemi bërë bashkë kafen që është edhe sgarë. Pastaj filluam bujtinë. Po mblidhnim gurët nga mali. Më në fund ia dolëm. Sot kemi nëntë dhoma”, thotë me krenari.
“Gramozi është jeta ime”
Pas mesit të dhjetorit, Violeta Pinca dhe Gjergji Surla do të zhvendosin kafshët e tyre në Pargë. Atje do t’i mbajnë deri në prill, kur do të kthehen përsëri në Gramozin e tyre të dashur. “Kjo është Zvicra”, thotë Gjergji për Gramozin, që për Violetën është vetë jeta.
“Kjo është jeta, jeta ime”, thotë 56-vjeçarja. “Në dimër gjej një mundësi dhe pushoj pak. Shkoj edhe jashtë vendit, por mendja, është këtu. Jam e dashuruar me këtë mal dhe uroj që të gjitha femrat të jetojnë atë që jetoj unë”, përfundon ajo.
